Günümüzde, birden fazla ülkede, dolayısıyla birden fazla
coğrafi, ekonomik, sosyo-kültürel ve siyasal ortamda faaliyet göstermek
durumunda olan işletmeler, bütün işlemlerini çok boyutlu olarak düşünmek, her
adımlarını kompleks ve karmaşık analizler üzerine inşaa etmek zorundadırlar. Bu
bağlamda uluslararası işletmelerin içinde faaliyet gösterdikleri çevreler,
farklı güç ya da faktörlerin etkisi altında bulunmaktadır. Bu güçleri genel
olarak şöyle sayılabilir:
1. Sosyo-kültürel güç 2. Politik güç 3. Ekolojik güç 4.
Ekonomik güç 5. Teknolojik güç
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİKTE POLİTİK ORTAM
• Uluslararası işletmelerin faaliyetlerini yürütürken
karşılaştıkları zorluk ve engellemelerin belki de en önemlisi siyasal
iktidarların koşul ve kısıtlamalarıdır. Politik ortam her ülkede farklı
biçimlerde ve farklı tonlarda, kişi, kurum, firma ve devletlerin karşısına
çıkmaktadır. Bu farklılıklar ülkelerin siyasal ve bürokratik geleneklerine,
siyasal rejimin niteliğine, siyasal iktidarı elinde bulunduran parti ya da
toplumsal gruplara, ülkelerin gelişmişlik düzeylerine, içinde bulundukları
tarihsel sürecin özelliklerine vb. göre ortaya çıktığı bilinmektedir
Örneğin; uluslararası işletmelerin az gelişmiş ülkelerde
karşılaştıkları zorlukların başında hükümet yetkililerinin bu işletmelerin
önüne çıkardıkları sorunlar gelmektedir. Eski Sovyetler Birliği ve komünist
bloku ülkelerinde, “Hükümet=Piyasa” anlayışı doğrultusunda bütün ticari
faaliyetlerin hükümetlerin sıkı denetimine tabi olduğu bilinmektedir.
Uluslararası işletmeleri etkileyen politik ortamın unsurları
arasında, milliyetçilik ve vatandaşların politik değerleri, uluslararası
işletmenin merkezinin bulunduğu ana ülke hükümetinin politikaları, uluslararası
örgütler de bulunmaktadır.
Yavaş Gıda veya İngilizce'deki ifadesiyle Slow Food 1986'da
Carlo Petrini tarafından başlatılan uluslararası bir harekettir. Hızlı,
ayaküstü yemek alışkanlığına fast food karşı alternatif olarak geleneksel ve
yerel yemek ve yeme biçimlerini, yerel ekosistemlerin özelliklerini korumayı
teşvik eden hareket, Yavaş Hareketi'nin bir parçasıdır. Bir organizasyon
anlamında ilkin İtalya'da Arcigola organizasyonunun öncülüğünde Roma'da açılan
McDonald's karşı 1986'da başlatılmıştır.
Yeşil Artvin Derneği, Cerrattepe'de bulunan madenin
işletmeye açılmasının çevredeki zengin biyolojik çeşitliliğin yok olmasına
neden olacağını bildirdi. Yeşil Artvin Derneği'nden yapılan açıklamaya göre
1992 yılında arama ruhsatı alan Cominco Madencilik Cerattepe'de altın arama
çalışmalarına başladı. Ancak Yeşil Artvin Derneği'nin çalışmaları ile Artvin
halkında işletmeye karşı ciddi bir direniş oluştu ve 2004 yılının Ağustos
ayında işletme ruhsatı alan ancak altın çıkarılmasının zor olacağını fark eden
Cominco Madencilik, işletme hakkını Inmet Mining isimli Kanadalı bir şirkete
sattı.
Amerikan portakal üreticilerinin Japonya’ya sadece Mart ve
Ekim ayları içerisinde ihracat yapmasına izin verilmektedir. Çünkü, Ekim
ayından sonra Japon mandalina üreticileri için üretim sezonu başlamakta olup,
sezon Mart ayına kadar sürmektedir. Ayrıca, bu sınırlamanın dışında kalan zaman
diliminde herhangi bir turunçgil için kota temin edilmesi de oldukça zor ve
uzun bürokratik işlemler gerektirmektedir.
Ana ülke hükümetleri ile terör vb. konularda sorunlar
yaşayan ülkeler ile uluslararası ticaret sınırlıdır. ABD’nin, uluslararası
işletmelerin İran ve Libya gibi terörü destekleyen ülkelere yatırım yapmalarını
yasaklaması bu kısıtlamaların örneklerindendir. ABD yaptırımlar gevşetilse de
İran'la ticaret yapılamayacağını söylüyor. Ancak Beyaz Saray'ın bu uyarısını
tüm ülkelerin dikkate aldığını söylemek zor. Pek çok ülke Tahran ile ticaret
için sıraya girmiş durumda. İran'a göre, bu yıl Tahran'ı ziyaret eden Avrupalıların
sayısı yüzde 30 artmış durumda.
Girilmek istenen dış ülkenin yasaları ve kuralları da
ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gösterir. Farklı düzenlemeler özellikle şu
konularda önem kazanır.
•Haksız rekabet ve anti-damping düzenlemeleri
•Yetkili satıcılık, distribütörlükle ilgili sözleşme yapma
ve sözleşme iptali
•Ürün kalite kontrolü, garanti süreleri ve satış sonrası
hizmetler
•Tüketicinin ve çevrenin korunması
•Patent alma, marka tescili, telif hakları vb. konulardır.
Örneğin; kozmetik sanayiinde kullanılan bir çok yardımcı
madde Japon Sağlık Bakanlığı’nca sağlığa zararlı kabul edilerek, bu maddeleri
içeren kozmetik ürünlerinin Japonya’ya ithali yasaklanmıştır. Ayrıca, bir kısım
hammadde için de bu maddelerin nihai ürün içerisindeki miktarlarına sınırlama
getirilmiştir
Rusya Federal Bitki Koruma ve Karantina Servisi
(Rosselhoznadzor), ABD'li fast food devi McDonald's'ın, başkent Moskova’da
faaliyet gösteren 4 adet şubesini geçici olarak kapattığını duyurdu.
………kapatmaya gerekçe olarak söz konusu şubelerde sağlığı koruma yasasını ihlal
eden birden fazla durum tespit ettiklerini açıkladı.
Sosyal ve Kültürel Çevre Mamuller bir ülkeden diğerine
sunulduğu zaman, iki ulusun kültürleri arasında benzerlikler varsa, bunların
kabul görme şansı çok daha fazladır, işletmeler yeni bir ülkeye girecekleri
zaman çok farklı bir dil, din, gelenek, yaşam, düzeyi ve eğitim durumu gibi
faktörlerle karşılaşabilirler.
Örneğin; din faktöründen dolayı, özellikle gıda, kozmetik ve
temizlik ürünleri üreten işletmelerin, Müslümanlara yönelik "Helal Ürün
Belgesi", Yahudilere yönelik "Koşer Belgesi" almaları, ürünlerin
bu kesimlere pazarlanmasında kolaylık sağlamaktadır.
İnşaat sektörüne bakıldığı zaman, Japonya ve gelişmiş Avrupa
ülkelerinde yapılan konutların büyük çoğunluğunun az odalı ve küçük olmasına
rağmen, ülkemizde aile bağının kuvvetli olması, birlikte yaşama, çocuk
sayısının çok olması gibi nedenlerden dolayı geniş ve çok odalı konutlara daha
fazla talep gösterilmektedir.
The coffin-sized apartments are arranged like drawers in a
mausoleum, with residents climbing in and out of their boxes on one large
facade. They provide housing for young, single professionals who spend most of
their time at work. The claustrophobic apartments are windowless and can just
about fit one person along with a few of their belongings.
General Motors, Buick Century ve Buick Regal’in üretimini
durdurup Buick LaCrosse’u üretirken Kuzey Amerika pazarını hedefliyordu. Fakat
LaCrosse, piyasaya girer girmez isim değiştirmek zorunda kaldı çünkü hedeflenen
pazarda (Kanada) la crosse sözcüğü mastürbasyoncu anlamına geliyordu.
Mazda’nın bir minik otomobil sınıfı var. Ortaya çıkan minik
Mazda modeline Gulliver’in Seyahatleri’ndeki cüceler ülkesi Lilliput’un
sakinleri olan Lilliputian’dan kısalttığı LaPuta ismini veren Mazda, la puta
sözcüğünün İspanyolcada fahişe anlamına geldiğini öğrendiğinde artık çok geç
kalmıştı. Mazda utandı, LaPuta apar topar Latin pazarından çekildi.
Nike’ın tasarımı sorunlara sebep oldu !!! Özür dilendi ve
ürün piyasadan çekildi
Kültürel Farklılık Örnekleri…
Bir Tayland’lının
asla kafasına dokunmayın veya kafasının üzerinden bir nesne geçirmeyiniz. Çünkü
Tai inancına göre baş kutsaldır.
• Hong Kong, Tayvan ve Kore’de üçgen şekilleri kullanmayınız
çünkü bu şekiller negatif olarak algılanır.
7 sayısı Kenya’da uğursuz, Çek Cumhuriyetinde uğur, ve
Afrika’da ise mucizevi olarak düşünülür. Kore’de 10 kötü şans iken Japonya’da 4
ölüm olarak algılanır.
O Kolonya (Cologne) reklamında erkek figürü kullanımı batılı
ülkelerde kadınlar tarafından çok çekici bulunurken Afrika’da başarısız
olmuştur. O Yiyecek tattırma Çin’de başarılı iken Kore’de başarısız olmuştur.
Kore’de yaşlı kadınlar kendilerine genç birinin yiyecek tarifi yapmasını
aşağılama olarak düşünülmektedir.
O Diyet konusu Japonya’da pek makbul sayılmaması sebebiyle
Diet Coke Japonya’da Light Coke olarak isimlendirilmekte O Asya ülkelerinde
marka veya logolarda Kırmızı Daire Japon bayrağını çağrıştırması sebebiyle hoş
karşılanmaz
İş toplantıları için, gerek kamu kurumlarında, gerekse büyük
şirketlerde özel salonlar kullanılır. Büroların kullanılması adet değildir.
Toplantılar resmi bir havada geçer ve oturulan yerler protokole göre
belirlenir. En üst düzey Çinli katılımcının, en üst düzey misafiri kendi sağına
oturtması yaygın bir uygulamadır. Dakik olmak önemlidir. Toplantı sırasında her
iki taraf kısa bir tanışma ve açış konuşması yapar. Önemli olan ise, bundan
sonraki kısımda Çinli taraf önce söze başlamışsa, sonuna kadar müdahale etmemek
ve kendi görüşlerini en sonda söz alındığında dile getirmektir.
Japon toplumunun sosyal yapısında tartışmasız erkek
egemenliği söz konusudur. Örneğin Japon iş hayatında firmaların üst
yönetimlerinde hep erkek yöneticiler vardır. İş hayatında çalışan bayanlar ise
hem oran olarak erkeklere göre azdır, hem de genelde yardımcı pozisyonlarda
görev alırlar. Zaten iş hayatı da “erkek işi” olarak kabul edilir ve Japon
bayanlarına karar mekanizmalarında fazla rastlanmaz.
Teknolojik Çevre Teknolojik çevredeki yenilik ve değişimler,
işletmelere bazen cazip fırsatlar sunarken, bazen de işletmeleri yaşamsal
anlamda tehdit etmektedir
Doğal/Ekolojik Çevre Doğal ve ekolojik çevre faktörlerinden
iklim ve mevsimsel özellikler de pazarlama faaliyetlerini etkileyen faktörler
arasındadır. Örneğin, sıcak bölgelerde klimalar tüketiciler tarafından yoğun
talep görürken, soğuk bölgelerde fazla talep edilmemektedir. Ülkemizin doğu bölgelerinde
araçlar kışın antifriz kullanmak zorunda iken 'güney bölgelerinde kış aylarında
aşın soğuk ve don görülmediği için antifriz kullanımı yaygın değildir.
