Ekonomi Bakanlığı “Uluslararası Doğrudan Yatırım Verilerini”
içeren 22 sayfalık kapsamlı bir rapor yayınladı. O raporu inceleyerek
Türkiye’deki yabancı yatırımların profilini çıkardık. Önce 1954 yılından 2014
yılı Ekim ayı sonuna kadar geçen süredeki tabloya bakalım:
Türkiye’de
son 60 yılda kurulan yabancı şirket sayısı 41 bine çıktı. 14 bin şirket “toptan ve perakende ticaret” ,
6 bin 619 şirket “gayrimenkul
kiralama”, 5 bin 652 şirket
ise “imalat”
yapıyor. Almanlar, geçen yıl “sermaye
girişinde” birinciliği Hollanda’ya kaptırsa da şirket sayısında hala önde.
Türkiye’de son 60 yılda kurulan ve halen faaliyette bulunan
uluslararası sermayeli şirketlerin toplam sayısı 41 bin 131’e çıktı. Bunların 6
bin 257’si yabancıların ortak olduğu yerli şirketlerden oluşuyor.
Yabancılar 14 bin 371 şirketle en fazla “toptan ve perakende
ticaret” sektöründe faaliyet gösteriyor. İkinci sıradaki “gayrimenkul kiralama
ve iş faaliyetleri” alanında 6 bin 619 yabancı şirket var. Üçüncü sırada 5 bin
652 şirketle “imalat sanayi” geliyor. Yabancıların imalatı “kimyasal maddeler”
başta olmak üzere “gıda maddeleri, içecek, tütün ve tekstil ürünlerinden”
oluşuyor.
Yabancı şirketlerin 19 bin 228’i Avrupa Birliği ülkelerine
ait. AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerinin Türkiye’de faaliyet gösteren şirket
sayıları toplamı 4 bin 328.
Yakın ve Orta Doğu ülkelerinin 10 bin 968 şirketi var. Çin
ve Güney Kore ve diğer Asya ülkelerinin şirket sayısı 2 bin 989.
Türkiye’de en çok yatırım yapan ülkeler ise şöyle: Almanya 5
bin 991 şirketle birinci sırada. İngiltere toplam 2 bin 760 şirketle ikinci,
Hollanda 2 bin 428 şirketle üçüncü sırada. ABD’li yatırımcıların toplam şirket
sayısı 1500’e ulaşırken, İtalya toplam 1198 şirketle ABD’nin hemen arkasında
yer alıyor.
İlgi alanında değişim
Yabancıların 2014 yatırımlarına bakıldığında “sıra dışı” bir
durum görülüyor. Örneğin son 60 yıllık yatırımlarda üçüncü sırada yer alan
“imalat sanayi” yatırımları, geçen yıl birinci sıraya yükselmiş. Daha önce ilk
3’te bulunmayan “mali aracı kuruluş faaliyetleri” ikinci sıraya, elektrik, gaz
ve su yatırımları üçüncü sıraya yükselmiş.
Geçen yıl yatırım oranı da düşük. 2013’te 13 milyar dolara
yaklaşan yatırım, 2014’ün 10 aylık döneminde 9 milyar 794 milyon dolarda kaldı.
Üstelik yatırımların 3 milyar 509 milyon doları “gayrimenkul alımı” gibi
üretken olmayan bir alanda. Mal ve hizmet üreten yatırımların tutarı 6 milyar
285 milyon dolar oldu. Bu paranın 2 milyar 308 milyon doları “imalat” sanayine
gitmiş. Detaylara bakıldığında yabancıların geçen yıl; gıda ürünleri, içecek ve
tütün, tekstil ürünleri, kimyasal madde, makine ve teçhizat, elektrikli optik
aletler, motorlu kara taşıtları ve römork imalatına yöneldiği görülüyor. İkinci
büyük dış yatırım 1 milyar 335 milyon dolarla mali aracı kuruluş faaliyetlerinde.
Üçüncü sırada 1 milyar 055 milyon dolarla elektrik, gaz ve su alanındaki
yatırımlar var.
Yatırım liginde değişiklikler
Geçen yıl yatırımcı ülke liginde değişiklikler oldu. 2013
yılının Ocak-Ekim döneminde en çok yatırım 1 milyar 756 milyon dolarla Almanya’dan
gelirken, 2014’ün aynı döneminde Almanya’nın yatırımları 448 milyon dolarla 6.
sıraya geriledi. Buna karşılık 2013 yılının 10 aylık döneminde 826 milyon
dolarlık yatırım yapan Hollanda, geçen yıl 1 milyar 937 milyon dolarlık
yatırımla birinci sıraya yükseldi.
İngiltere 2013 yılının 10 aylık döneminde 122 milyon
dolarlık yatırımla yetinirken, 2014 yılında büyük bir sıçrama ile 852 milyon
dolara ulaşarak Hollanda’nın ardından ikinci sıraya yerleşti. İtalya 113 milyon
dolarlık yatırımını 465 milyon dolara çıkarıp üçüncü sırada.
Geçen yıl Avusturya’dan gelen yatırımın 654 milyon dolardan
46 milyon dolara, ABD yatırımının 307 milyon dolardan 164 milyon dolara,
Fransa’nın ise 201 milyon dolardan 99 milyon dolara gerilediği görülüyor. Diğer
AB ülkelerinin yatırımları 829 milyon dolardan 439 milyon dolara düştü.
Asya ülkelerinden Türkiye’ye yatırım girişi de azaldı. 2013
yılının 10 aylık döneminde 2 milyar 294 milyon dolar olan doğrudan yatırımlar,
geçen yıl aynı dönemde 1 milyar 381 milyon dolara düştü. Körfez ülkelerinin
Türkiye’ye yatırımı ise 1 milyar 26 milyon dolardan 400 milyon dolara geriledi.
Yatırımcı güvensiz
Geçen yıl yatırımların bir önceki yılın altında
gerçekleşmesi Türkiye’de demokrasi ve hukuk alanında oluşan güvensiz ortamın
Avrupa Birliği ülkeleri başta olmak üzere yatırımcıları ürküttüğünü gösteriyor.
Buna rağmen AB hala Türkiye’deki dış yatırımların yüzde 62’sini
gerçekleştiriyor. Türkiye ile AB arasındaki ekonomik entegrasyon oldukça güçlü.
Dolayısıyla Türkiye’nin Avrupa’dan “hukuk, demokrasi ve özgürlükler” alanında
gelen eleştirileri göz ardı etme, küçümseme, meydan okuma lüksü yok. Çünkü
Avrupa standartları sadece yabancı mal ve hizmetlerin kalitesini yükseltmekle
sağlanmıyor!
Ülkelerin şirket sayıları
Almanların geçen yıl “sermaye girişi” bakımından birinci
sırayı Hollanda’ya kaptırması sıra dışı bir gelişme olarak not edilse de,
şirket sayısı bakımından yine birinci sırada olduğu görülüyor.
Geçen yıl Türkiye’de 3 bin 594 uluslararası sermayeli şirket
kurulmuş. Bunun 1015’i AB’ye üye olan veya olmayan Avrupa ülkelerine ait.
Almanlar 293 şirketle birinci sırada. İngilizler 111 şirketle ikinci, sermaye
girişinde birinci olan Hollandalılar ise 109 şirketle üçüncü sırada.
Merkez İstanbul
Yabancı şirketlerin yarısından fazlası İstanbul’da faaliyet
gösteriyor. 24 bin 489 şirketle birinci sırada yer alan İstanbul’u 4 bin 365
şirketle Antalya, 2 bin 462 şirketle Ankara izliyor. İzmir 2 bin 089 şirketle
dördüncü, Muğla 1531 şirketle beşinci sırada.
Özetle Türkiye on binlerce yabancı şirket faaliyet
gösteriyor. Ama dış yatırımlar hala 2006 ve 2007 yıllarındaki 20-22 milyar
dolar seviyelerinin çok uzağında. Hükümetin “güven” sorununu sorgulaması
gerekiyor.
